Als we terugkijken in onze sociaal-democratische geschiedenis, dan zien we dat vanaf 1981 een nieuwe generatie vrouwen de Tweede Kamer binnenkwam. Vrouwen die tijdens de Tweede Feministische Golf politiek gevormd waren en bewustzijn hadden ontwikkeld over de keuze je wel of niet aan te passen aan mannenregels en mannencultuur, dat gold dus ook voor de masculiene normen in het Nederlands parlement. De vrouwen waren vocaal steviger dan de oudere “mantelpakgeneratie” uit de jaren ’50 en ’60. Vrouwen uit die generatie probeerden juist hun vrouw-zijn wat te verbergen. Vrouwen als Corry Tendeloo deden dat om overtuigend te zijn. De nieuwe vrouwen verwierpen echter deze “genderneutrale” presentatie. Ze eisten meer hun eigen plek op en vroegen explicieter aandacht voor hun inhoudelijke boodschap.
Drie van die vrouwen vormden het legendarische trio Jelskeline, bestaande uit Jeltje van Nieuwenhoven, later de eerste vrouwelijke Tweede Kamer-voorzitter, Elske ter Veld, de latere staatssecretaris van Sociale Zaken, en Eveline Herfkens, later minister van Ontwikkelingssamenwerking. Het was blijkbaar dolle boel in hun beginperiode, want in 1981 viel het kabinet al snel en ze hadden toen veel vrije tijd voor allerlei gezelligheid en grappenmakerij. Zo schreven ze na een vrolijke avond met blush op het bordje van het ministerie van Sociale Zaken de woorden “en Emancipatie”. Die woorden bleven ondanks een paar boenbeurten zichtbaar, dat spul kon nooit goed zijn geweest voor je huid, dus gooide Herfkens de make-up maar snel weer weg.
Bijzonder was dat deze generatie vrouwen lid kon worden van het Kamerbreed Vrouwenoverleg, het KVO. Dat heeft bestaan van 1981 tot 1995, met als laatste voorzitter Ank Bijleveld (CDA). Hier wisselden vrouwelijke parlementariërs geregeld informatie uit en vond men ook persoonlijke steun bij elkaar. Het was een prettig gebeuren in een parlement waar machogedrag nog aan de orde van de dag was. Wim Meijer, de toenmalige fractievoorzitter van de PvdA, omschreef in een interview met mij de politieke cultuur jegens vrouwen op dat moment als een “gedoogcultuur”. Vrouwen werden namelijk toch nog vaak gezien alsof ze de plek van mannen innamen.
De generatie van ’81 besloot onomwonden te communiceren. Feministen hebben daar tegenwoordig een apart woord voor: “unapologetic”. Zonder excuses, zonder gedraai. Je stáát voor je boodschap, je neemt ruimte in. Immers, met braaf-zijn kom je er niet. De vrouwen probeerden die ruimte wel met doordachte strategieën in te nemen. Dit konden manieren zijn om met andere politici om te gaan, maar ook hoe je over komt in de media of hoe je je qua uiterlijk presenteert. Zo ging Herfkens als kamerlid een bril dragen in plaats van lenzen, omdat je dan serieuzer overkomt. Maar de Jelskeline-vriendinnen spraken ook met elkaar af om in fractievergaderingen zich rond de tafel te verspreiden, zodat je tijdens moeilijke discussies altijd een vriendelijk gezicht had om naar te kijken. Ook lieten ze soms maar een idee jatten door een kerel uit de regeringspartij, zodat in ieder geval jouw motie wel werd aangenomen. Tsja…
Ook tegenwoordig moeten vrouwen slimmer en strategischer dan mannen handelen om hun politieke doelen te bereiken. Sociale media vormen voor vrouwen een heftig toneel. En we weten dat vrouwen op alle niveaus meer last hebben van vooroordelen en drempels. We zien tegenwoordig dat er ook allerlei cursussen bestaan, maar dan niet om de onrechtvaardigheid op te lossen, maar om je toch wat aan te passen. Authentiek leiderschap voor vrouwen, tactvol communiceren (wat ojee, je bent al snel te fel…), kledingadvies et cetera. Die trainers vertellen heus wel handige dingen, maar houd altijd in gedachten dat je niet inboet aan wie jij bent! Dus vraag lekker een STAP-budget aan voor een cursus. Als het systeem zich nog niet aanpast aan ons, dan zetten wij het systeem wel naar onze hand. Net als onze voorgangsters. Maar ben je eenmaal zichtbaar of zit je op een plek met macht, vergeet dan niet de gezamenlijke strijd. Gebruik je macht ook voor degenen die na je komen en spoor mannen aan zich extra in te zetten. En mannen, stop je te gedragen als “redders” van zielige vrouwtjes en vervolgens te miepen als ze d’r mond eens flink opentrekt. Vrouwen weten het best wat nodig is. Doe het samen. Pak aan en zet door!
Een hele fijne Vrouwendag gewenst!
Door: Marene Elgershuizen, historicus en kandidaat Eerste Kamerlid
Leestip: Monique Leyenaar, Hare excellentie: zestig jaar vrouwelijke ministers in Nederland.
