Voorzitter,
Klimaatverandering, energietransitie, de zorg, het onderwijs, stikstof, woningnood, zeespiegelstijging, bodemdaling, milieuverontreiniging, PFAS… Er komt nogal wat op onze samenleving af. Het is dan ook niet verwonderlijk dat er onder onze inwoners veel onrust heerst en onzekerheid.
Wat gaat dit allemaal voor mij betekenen? Hoe word ik geraakt door deze maatregelen? Is het nu echt allemaal wel zo nodig? Het zijn vragen die wij allemaal bijna dagelijks krijgen.
Het simpele antwoord is: ‘Ja’.
Ja, iedereen wordt erdoor geraakt.
Ja, het betekent ingrijpende en soms pijnlijke veranderingen.
Ja, het is echt nodig.
Al veel te lang leven wij op het krediet dat natuur en milieu ons gegeven hebben. Maar de rek is eruit. We moeten op zoek naar een nieuwe balans tussen ecologie en economie. Naar nieuwe zekerheid in een tijd van tumultueuze veranderingen.
Voor de PvdA is het niet de vraag óf er wat moet veranderen, maar vooral hóe we dat gaan doen. Daarbij vinden wij het belangrijk hoe we gaan bouwen aan een duurzame toekomst waar de biodiversiteit en het milieu niet de rekening betalen voor economische groei – en waar welvaart meer is dan een maat voor hoe vaak we op vakantie kunnen.
Wij blinken in deze discussie uit in nieuw jargon, woorden die bestuurlijke handvatten bieden voor debat en beleid.
Maar voorzitter, voor de meeste mensen werken die woorden niet. Inwoners van onze mooie provincie hebben geen boodschap aan depositiewaarden, aan transitie-instrumenten, aan saldering of woningbouwquota. Waar zoveel inwoners die wij spreken naar snakken, is simpelweg een beetje zekerheid, in onzekere tijden.
Zij willen zeker zijn van een dak boven hun hoofd, betaalbaar, en het liefst goed geïsoleerd Zij willen zeker zijn dat zij aan het eind van de maand de energierekening kunnen betalen, ook als die energie duurzaam opgewekt wordt. Zij willen zeker zijn van schone lucht als zij naar buiten gaan, vrij van verontreiniging, zodat zij gezond kunnen blijven. Van goed onderwijs voor hun kinderen en warme zorg voor hun ouders als die dat nodig hebben.
Natuurlijk kunnen wij als Provincie niet alle zorgen wegnemen, er is veel waar wij niet over gaan. Maar er is ook veel waar wij direct of indirect wél over gaan en op die gebieden moeten wij het goede voorbeeld durven geven.
Het goede voorbeeld van het eerlijke verhaal, niet alleen over het probleem, maar juist ook over de oplossingen en hoe wij ervoor gaan zorgen dat de lasten én de lusten eerlijk verdeeld worden.
Het goede voorbeeld van het durven kiezen voor noodzakelijke maar ingewikkelde en soms pijnlijke maatregelen, zonder dat we degenen die hard geraakt worden aan hun lot over laten.
En het goede voorbeeld van niet in wanhoop achterom kijken of de kop in het zand steken alsof er niets aan de hand is, maar met optimisme en lef de uitdagingen van de toekomst tegemoet treden.
Dat voorzitter, is waar de PvdA de komende jaren met deze coalitie aan blijft werken, samen met onze inwoners en ondernemers, op basis van het eerlijke verhaal.
Deze begroting is een eerste echte financiële vertaling van het coalitieakkoord dat PvdA, GL, D66 en VVD eerder dit jaar sloten. Een coalitieakkoord dat volgens ons zijn basis vindt in die optimistische blik vooruit en het lef om ondanks de verschillen die er ontegenzeggelijk tussen onze partijen bestaan, gezamenlijk de uitdaging aan te gaan.
Een paar onderwerpen wil ik hier nog nader aanstippen.
Leefbaarheid is zo’n onderwerp. Misschien zelfs wel HET onderwerp.
Als wij het in de politiek over leefbaarheid hebben, dan hebben wij het vaak over milieuzaken. Denk aan fijnstof, PaKs en NOx. Termen die veel betekenen maar onze inwoners weinig zeggen. Wat zij willen is zeker zijn dat zij schone lucht hebben en niet ziek worden van ademen. Wij willen graag horen wat GS gaat doen om de luchtkwaliteit, die op plaatsen echt beroerd is, de komende tijd te verbeteren.
Maar leefbaarheid is veel meer dan milieunormen ter compensatie van en begrenzing van ons eeuwige streven naar economische groei.
Leefbaarheid van steden en dorpen gaat ook over voldoende woningen zodat kinderen als ze dat willen in hun eigen dorp kunnen blijven wonen. Over ondersteuning van mantelzorgers die voor hun ouders willen zorgen. Over het bestrijden van eenzaamheid die veel mensen voelen en het verwezenlijken van de wens naar verbinding. Over bereikbaarheid en goed ov, over werkgelegenheid in de regio, over voorzieningen, over overlast van te veel toeristen in Amsterdam en te weinig in Enkhuizen of Den Helder.
Voor de PvdA is de toetssteen van beleid steeds weer de vraag: wat betekent dit voor de leefbaarheid, voor de kwaliteit van leven voor de mensen in onze dorpen en steden? En hoe maken we die beter?
Omdat meten, weten is, dienen wij bij dit punt een motie in om een leefbaarheidsmonitor te ontwikkelen. Het dictum luidt:
verzoeken het college:
- In het kader van de uitwerking van de kaders van de leefbaarheidsfondsen een integrale provinciale leefbaarheidsmonitor te ontwikkelen, waarin gebiedsgericht zoveel mogelijk factoren welke van invloed zijn op een gezonde en vitale leefomgeving worden meegenomen;
Leefbaarheid wordt ook beïnvloed door de gevolgen van de klimaatverandering. We zullen moeten leren omgaan met de gevolgen van steeds heftigere buien, bodemdaling en stijgende zeespiegels, zowel in de waterhuishouding als in het gebruik van de ruimte. Ruimtelijke Adaptatie noemen wij dat in mooi jargon. Maar wat de mensen willen, is zeker zijn dat ze droge voeten houden en dat hun huizen en bedrijven niet onderlopen iedere keer dat het regent. Samen met de waterschappen en de gemeenten kunnen wij daarvoor zorgen.
Voorzitter, woonakkoorden, inbreilocaties, nieuwbouw of transformatie, binnenstedelijk of OV-knooppuntenbeleid, wij worden er allemaal opgewonden van. Maar de mensen in Noord-Holland zegt het weinig. Zij willen gewoon zeker zijn van een dak boven hun hoofd, betaalbaar en het liefst in de buurt van hun familie of werk. De bouwopgave om dat mogelijk te maken is aanzienlijk en ligt op dit moment door de stikstof en PFAS problematiek stil.
Dat maakt de Bouwambassadeur als aanjager nu en straks alleen maar belangrijker. Niet alleen in de uitwerking van de woonakkoorden, maar juist ook om nu al vastzittende of complexe bouwprojecten vlot te helpen trekken. In de begroting vinden we juist die provincie brede, verbindende schakel en belangrijke aanjaagfunctie niet terug. Graag horen wij van GS waar de bouwambassadeur in de begroting zit en wanneer wij met haar of hem kennis kunnen maken.
Voldoende nieuwbouwen is één, maar verduurzamen van zowel de nieuwe als de bestaande woningen is zeker zo’n grote opgave. Warmte speelt daarin een centrale rol. Warmte vasthouden door goede isolatie en warmte aanvoeren vanuit de verschillende beschikbare bronnen. Wat ons betreft gebeurt dat trouwens niet uit biomassa of uit groen gas, dat respectievelijk niet zo bio en niet zo groen is. Het belang van warmte wordt nog eens onderstreept door het warmtefonds dat het Rijk in het leven gaat roepen. Het zou te ver gaan om het warmtefonds hier met gebakken lucht te vergelijken, maar erg concreet is het nog niet. Wat kan GS doen om dit zo snel mogelijk concreet, inzetbaar en tastbaar te helpen maken?
Nieuwe vormen van warmtewinning, zoals aquathermie en geothermie bieden mogelijkheden om op duurzame manier warmte te produceren. Dan moeten we wel zien te voorkomen dat de onderzoeks- en winningsrechten in een bedrijfsmonopolie vallen. Wij staan voor een eerlijke verdeling van de warmte die onze aarde ons biedt. Wij zien nog weinig concreets terug in de begroting van de Geo-alliantie die hier aan moet bijdragen. Hoever staat het met de voorbereidingen daarvan?
De PvdA is er trots op dat wij in deze periode nadrukkelijk inzetten op de versterking van duurzaam vervoer. Verbetering van het Openbaar Vervoer, veilige snelfietspaden en goede knooppunten helpen om mensen te laten kiezen voor OV en fiets. Mobiliteitsvraagstukken, Modal shift, kilometerheffing, flexvervoer: mooi jargon. Maar wat onze inwoners willen is zeker zijn dat ze naar hun werk kunnen komen, naar familie en vrienden en weer naar huis. Wij kunnen daarvoor zorgen.
Tot besluit kan ik hier de duurzame opwekking van elektriciteit niet onbenoemd laten. Natuurlijk staan wij open voor zinvolle innovaties en nieuwe technieken. Initiatieven als het Zeewierlab dat helpt om nieuwe duurzame energiebronnen aan te boren, waar een paar jaar geleden nog niet aan gedacht werd. Dat is mooi en goed. Maar wat de mensen willen, is gewoon zeker zijn dat er stroom uit hun stopcontact komt, betaalbaar en bij voorkeur duurzaam opgewekt.
Op dit moment betekent dat vooral nog het inzetten op zon en wind energie. Daar is soms weerstand tegen, maar die weerstand neemt af naarmate er meer lokaal voordeel aan zit en wanneer de gekozen oplossingen beter passen in de omgeving. Wij dringen er bij GS op aan om spoedig te komen met een nieuw kader Wind op Land, dat recht doet aan de afspraken in het coalitieakkoord, en de ruimte laat voor lokaal maatwerk. Lokaal maatwerk en -voordeel dragen bij aan het onmisbare draagvlak om de energietransitie tot een succes te maken.
Waterstof kan een prominente rol gaan spelen bij de opslag en het transport van duurzaam opgewekte energie. Wij zien hiervoor kansen in het NZKG, maar zeker ook in de Noordkop rond Den Helder. Die laatste locatie horen wij helaas nog niet genoeg over. Wat kan GS doen om deze impuls voor de werkgelegenheid en energietransitie in Noord-Holland-Noord te versnellen?
Voorzitter, er zijn nog tal van andere onderwerpen maar ik rond af. De PvdA kan instemmen met deze begroting en de doelen die achter de cijfers schuil gaan. Bij de keuzes die gemaakt moeten worden, kiezen wij voor natuur en wonen. En vooral voor de Noord-Hollanders, ongeacht levensovertuiging, politieke gezindheid, afkomst, gender, leeftijd of seksuele identiteit.
Zeker zijn van een duurzame provincie, een inclusieve provincie, waar iedereen mee kan doen en zichzelf mag zijn. Zeker NU.
