Of het nu gaat om de energietransitie, de woonproblematiek of Tata, als PvdA fractie hebben we aan het begin van deze periode twee belangrijke checkvragen opgeschreven: Wat betekenen de besluiten die we nemen voor de leefbaarheid van mensen in dorpen en steden en hoe nemen we daar alle mensen zo goed mogelijk in mee.
Met een dikke streep onder het woordje alle, want als we elkaar niet heel goed vasthouden, als we er niet voor zorgen dat iedereen een stap vooruit kan zetten, ligt juist in deze jaren waarin er zo veel op ons afkomt verdergaande tweedeling op de loer. Een tweedeling die nu vaak al zo pijnlijk zichtbaar is:
- Binnen steden
- Tussen stad en regio
- Tussen mensen die wel een huis hebben, en wie niet
- Tussen mensen die een geïsoleerd huis hebben en wie niet
- Tussen mensen die iedere tien minuten een tram kunnen nemen en mensen die twee uur moeten wachten op de volgende bus
- Tussen mensen die de weg weten, in staat zijn wegen, windmolens, nieuwe huizen, weg te procederen en mensen die vervolgens voor de gevolgen opdraaien
- Tussen mensen die in een gemeente wonen waar ze het voorzieningenniveau nog een beetje op peil weten te houden en mensen die in een gemeente wonen waarin dit eigenlijk niet meer lukt
De boel bij elkaar houden, zorgen dat we allemaal een stap naar voren kunnen zetten, werken aan een inclusieve samenleving, die opdracht is niet nieuw, maar wel urgenter dan ooit. Niet nieuw omdat solidariteit altijd al een kwestie van beschaving is geweest. Urgenter dan ooit omdat we de grote opgaven waar we met elkaar voor staan simpelweg niet voor elkaar krijgen als een grote groep mensen afhaakt.
Kijkend vanuit dit perspectief zijn we als PvdA dan ook blij met het masterplan wonen. Ik hoef hier niemand uit te leggen hoe urgent de woningbouwopgave is, iedereen kent wel iemand in zijn of haar omgeving die klem zit. Het is goed dat we als provincie hier een stap naar voren zetten. Ons niet beperken tot de ruimtelijke kant van het woonverhaal, maar in de volle breedte kijken hoe we als provincie kunnen bijdragen aan sneller en betaalbaar bouwen, waarbij niet wordt geaarzeld ook buiten de gebaande paden te treden. Ik geef toe, we waren in het begin misschien een klein beetje afwachtend toen gedeputeerde (Cees) Loggen zijn voornemen openbaarde, je weet het maar nooit, zo’n masterplan kan natuurlijk alle kanten op. Dan denk je toch even: wordt dit een ‘worst Cees’ of ‘best Cees scenario’, maar we zijn blij met het resultaat, het plan is een goede basis om verder mee aan de slag te gaan. Betaalbaar bouwen en betaalbaar houden, dat is waar we voor gaan. We beseffen dat uitvoering geven aan dit masterplan niet mogelijk is zonder forse extra financiële inspanning. U vindt ons bij de zoektocht naar deze extra middelen aan uw kant.
Toenemende tweedeling dreigt als we niet uitkijken ook bij die andere grote opgave, de energie transitie. We zijn er als PvdA als geen ander van doordrongen dat deze noodzakelijk is. En we kunnen het niet mooier maken dan het is, de energie transitie zal ook iets van ons vragen. Maar dat mag er niet toe leiden dat mensen die nu al in de knel zitten nog verder in de knel komen. Je zult met deze gasprijzen maar in een tochtige slecht geïsoleerde huurwoning zitten. Als we hier als ook provincie niet alle zeilen bij zetten zal een grote groep mensen niet alleen in grote problemen komen maar noodgedwongen ook de hakken in het zand zetten. En dan kunnen we al die mooie ambities wel op onze buik schrijven. Wat de PvdA betreft is armoede, dus ook energiearmoede de komende jaren dan ook een cruciaal punt waar we op zullen blijven hameren.
Tweedeling van de samenleving moet wat ons betreft op alle fronten worden tegengegaan, maar al helemaal als het gaat om gezondheid. Iedereen in onze provincie moet er, waar hij of zij ook woont, vanuit kunnen gaan dat de lucht die wordt ingeademd schoon is, en dat kinderen veilig buiten kunnen spelen. Daarom zijn we blij dat er een onomkeerbare beweging in gang lijkt te zijn gezet rond Tata. We kunnen de bewoners niet vaak genoeg prijzen voor hun volhardende strijd. We zijn er nog lang niet, er zal ook het komende jaar geen dag voorbij gaan dat gedeputeerde Olthof samen met alle betrokkenen bezig zal zijn om er voor te knokken dat het gezonder en leefbaarder wordt in het IJmondgebied. Maar laten we ons zelf af en toe ook een straaltje licht gunnen: wie had twee jaar geleden kunnen denken dat we nu op dit omslagpunt zouden staan? Verandering in gang zetten, met beperkte middelen de koers van een oceaantanker verleggen, het kost belachelijk veel energie, doorzettingsvermogen en tijd, maar het kan dus wel….
Het kan dus wel, en dat zeggen we ook tegen Schiphol. Het draagvlak voor groei met alle ellende die daar bij hoort is voorbij. Geen herrie maar huizen. Mijn dochter zou zeggen: wen er maar aan.
De soms gekmakende werkelijkheid rond Tata staat voor ons ook voor iets groters. We hebben rond bedrijven als Tata bestuurlijke systemen gecreëerd die zo ondoorzichtig, ingewikkeld, log en traag zijn, dat ze zelfs door de politiek, op wie de ogen terecht gericht zijn, maar zeer moeizaam lijken bij te sturen. Zie de neuzen van Omgevingsdienst tot Europa maar eens dezelfde kant op te krijgen. Hoe zorgen we er voor dat we als politiek de greep weer terugkrijgen? En hoe kunnen we in situaties als deze de positie van de burger versterken? Want je zult het maar op moeten nemen tegen reuzen als Tata en Schiphol en de systeemwereld die daar achter schuilt. Dat zijn fundamentele vragen waar we het los van de waan van de dag, met elkaar over moeten hebben, omdat anders het vertrouwen in de politiek verder zal worden ondermijnd.
Een laatste punt dat ik hierbij zou willen maken gaat over gezondheid. We weten allemaal dat gezondheid het belangrijkste is wat een mens heeft. Daarom komt zo’n rapport van het RIVM over Tata ook zo hard binnen. Niet voor niets hebben we aan het begin van deze periode de letter G van gezondheid toegevoegd als laatste letter aan de commissie NLG. Tegelijk merken we dat het concreet invulling geven aan die G van gezondheid in de praktijk knap lastig is, omdat we nauwelijks over instrumentarium beschikken hier daadwerkelijk op te sturen. Mijn collega Jellema is vastbesloten zich hier het komende jaar in vast te bijten. U gaat nog veel van haar horen.
Wonen, de energie transitie, stikstof, boven deze en andere opgaven hangt een andere vraag die bij uitstek op het bordje van de provincie ligt: Hoe ziet Noord-Holland er over twintig jaar uit? Wat is de impact van alles wat we nu in gang zetten op de kwaliteit van ons landschap? Dat landschap hoort bij ons. Het maakt dat we ons hier thuis voelen. Maar ons landschap verandert sneller dan ooit en niet alleen ten goede. Dat vraagt om een actieve rol van de provincie. Als het gaat om de datacenter strategie en de toenemende ‘verdozing van het landschap’ die we als PvdA op de agenda hebben gezet zien we die actieve houding van de provincie gelukkig ook. Er worden stappen gezet. Maar hoe verbinden we samen met gemeenten, waterschappen en alle andere betrokkenen de grote opgaven van de toekomst met elkaar? Hoe laten we zien dat verandering in een gebied ook kan beteken dat er kwaliteit wordt toevoegt? Waar ligt bij deze enorme ontwerpopdracht, waarbij alles en iedereen met elkaar verbonden lijkt, de regie? Is hierbij niet een veel actievere rol voor de provincie weggelegd?
We spreken hier over de begroting van volgend jaar, die begroting is sluitend en is wat ons betreft een goede vertaling van dat wat we met elkaar in het coalitieakkoord hebben afgesproken. Er is veel in gang gezet, en daar zijn we stiekem ook best een beetje trots op. Er is ook een goede stap gemaakt als het gaat om de inzichtelijkheid. We danken een ieder die hier een bijdrage aan heeft geleverd. Maar de opgaven die op ons afkomen reiken veel verder dan dat ene jaar. Het is dan ook goed dat we de komende tijd met elkaar de financiële scenario’s voor de lange termijn onder de loep nemen. Maar daar hoort wat ons betreft wel de vraag bij waar we met elkaar geld voor willen vinden. In een wereld die sneller beweegt dan ooit zullen we als provinciaal bestuur wel mee moeten blijven bewegen. Die discussie begint wat ons betreft al als we met elkaar gaan kijken naar hoe we het masterplan wonen van een financiële paragraaf kunnen voorzien. Terecht kiezen we hier voor een actievere provinciale rol. Maar die actievere rol is net zo goed gewenst om energiearmoede te voorkomen, of te zorgen voor goed openbaar vervoer. Omdat de stem van jongeren nogal eens vergeten wordt terwijl juist bij hen zoveel kennis, drive en creativiteit zit, dienen wij als het gaat om goed openbaar vervoer samen met PvdD, CDA, SP, de motie jongerenperspectief op mobiliteit in.
Soms zijn er goede redenen om als provincie ook mee te denken over het in stand houden van de sociale en culturele infrastructuur. In het kader van de corona steunmaatregelen hebben we weliswaar onze grenzen tijdelijk een heel klein beetje opgerekt, maar vergeleken met veel andere provincies heeft de provincie Noord-Holland op dit terrein een wel erg zuinige taakopvatting. Wanneer rijk en gemeenten net zo rigide met hun kerntaken omgaan als onze provincie, gaan we de problemen in dit land, de problemen van de mensen niet oplossen. Soms is het nodig ook hier een extra stap te zetten. Bijvoorbeeld door samen met gemeenten en bibliotheken te kijken naar hoe we een offensief kunnen beginnen tegen de laaggeletterdheid in onze provincie, die een veel te grote groep Noord-Hollanders extra kwetsbaar maakt. Als de provincie voor mensen het verschil kan maken, laten we dan niet steeds terugverwijzen naar onze kerntaken maar kijken of er samen met andere overheden en partijen ook haakjes en mogelijkheden zijn om wel iets te doen.
- Wel iets doen voor mensen die gekmakend lang op zoek zijn naar een betaalbaar huis
- Wel iets doen voor mensen die best duurzaam zouden willen leven, maar dat simpelweg niet kunnen betalen
- Wel iets doen voor mensen die hun voorzieningenniveau zien verschralen omdat ze toevallig in de verkeerde regio wonen
- Wel mee knokken met mensen die overlast en gezondheidsschade ervaren door bedrijven als Tata en Schiphol, ook al gaan we er maar voor een klein deel over. Geen herrie maar huizen!
Omdat het te gemakkelijk is om te zeggen dat een ander het maar moet doen.
Omdat als we niets doen de tweedeling in Noord-Holland zich steeds scherper af zal tekenen.
Omdat we als PvdA de boel bij elkaar willen houden.
Fractievoorzitter Gert-Jan Leerink tijdens de Algemene Beschouwingen van 8 november 2021.
