Begroting 2015: Terugblikken en vooruitzien
Vandaag bespreken wij de laatste begroting van dit college van GS. Reden om even terug te blikken op de afgelopen periode. In de ogen van de PvdA-fractie zijn de afgelopen jaren vruchtbare jaren geweest, waarin veel is bereikt. Er is volop geïnvesteerd in de Noord-Hollandse samenleving, in de leefomgeving en in de economie. Een aantal zaken op een rij:
Werk – De provincie heeft de afgelopen jaren steeds meer aandacht gekregen voor de Noord-Hollandse arbeidsmarkt. De kerntaak regionale economie behelst niet alleen de zorg voor een goed vestigingsklimaat, maar ook de zorg voor een goede aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt, het zorgen voor voldoende stage- en leerwerkplekken en een goede afstemming van vraag en aanbod. Dat besef is ingedaald. De PvdA is blij dat het college het onderwerp Social Return ook heeft opgepakt de afgelopen periode.
Zorg – De Jeugdzorg wordt straks overgedragen aan gemeenten. Dit is onderdeel van het bredere idee dat zorg dichterbij de mensen moet komen te staan. De PvdA is hier altijd voorstander van geweest en is blij dat de provincie dit lastige proces de afgelopen jaren met verve heeft opgepakt. Wij zien 1 januari dan ook met vertrouwen tegemoet;
Duurzaamheid – Er is de afgelopen jaren door de provincie veel geïnvesteerd in een schoner milieu en een duurzame leefomgeving. Bijvoorbeeld door het realiseren van meer duurzame energieopwekking en het verbeteren van de luchtkwaliteit, bijvoorbeeld in de IJmond. De in de afgelopen periode opgezette milieudialoog IJmond is een goed voorbeeld van hoe burgers betrokken kunnen worden bij deze ontwikkelingen
Wonen – De afgelopen periode zijn nieuwe gedachten over de ruimtelijke ontwikkeling binnen onze provincie ontwikkeld, bijvoorbeeld het bouwen rond OV-knooppunten. Hierdoor kan er in de toekomst gebouwd worden in onze provincie zonder dat het open landschap hierbij verloren gaat;
Natuur – Als gevolg van het natuurakkoord ligt de regie onze de mooie natuur steviger in handen van de provincie, en dat is een goede zaak;
Infrastructuur – Er zijn tientallen miljoenen geïnvesteerd in het Noord-Hollandse wegennetwerk. Daar kunnen we voorlopig jaren mee vooruit. Maar ook in de infrastructuur en voorzieningen binnen onze steden en dorpen is geïnvesteerd met bijvoorbeeld de 10 miljoen voor stads- en dorpsontwikkeling;
Bestuur – De bestuurlijke verlamming die was opgetreden bij een aantal gemeentelijke herindelingen is weer in beweging gezet.
Het is slechts een kleine greep uit wat dit college de afgelopen jaren gedaan heeft. Maar het is wel een lijst met resultaten om trots op te zijn. Dan nu een vooruitblik op de komende periode.
Werk
Vorig jaar waren we nog somber over de economie. Nu is er licht aan de horizon. De koopkracht stijgt, de huizenmarkt herstelt zich een beetje en zelfs de werkgelegenheid neemt toe. Geen reden om nu juichend achterover te gaan leunen, maar wel reden voor enig optimisme. Voor de PvdA betekenen deze ontwikkelingen dat onze inspanningen ten aanzien van werk en het functioneren van de Noord-Hollandse arbeidsmarkt onverdroten door moeten gaan.
Afgelopen september kwamen we daarom nog met een motie die ervoor pleit om de mismatch op de Noord-Hollandse arbeidsmarkt aan te pakken, samen met onder andere de Techniekraad. Vandaag geen nieuwe initiatieven – maar in de komende Statenperiode kunt u op dit gebied veel van ons verwachten, dat kan ik u verzekeren.
Decentralisatie zorg
Vanaf 1 januari volgend jaar vindt een gigantische omslag plaats in de zorg. De verantwoordelijkheid voor grote delen van de zorg wordt overgeheveld naar gemeenten. Dat is een omvangrijke en ingrijpende operatie. Maar het is hard nodig. Burgers en zorgverleners in deze sectoren gaan al jarenlang gebukt onder verstikkende bureaucratie. Ze hebben te maken met enorme regeldruk en een groot aantal verschillende instanties die allemaal los van elkaar opereren. Vanaf 1 januari wordt dit eindelijk anders: dan komt de zorg dichtbij de burger te staan. Door de jeugdzorg, de AWBZ en de participatiewet bij gemeenten te beleggen krijgen burgers eindelijk waar ze behoefte aan hebben: dienstverlening op maat. Natuurlijk, er zijn ook omvangrijke bezuinigingen. Die doen pijn, maar zijn onvermijdelijk in het licht van de toenemende zorgkosten. En natuurlijk zal niet alles direct vanaf 1 januari vlekkeloos verlopen. Maar de noodzaak van deze operatie staat voor de PvdA buiten kijf.
De rol van de provincie in deze is beperkt – al is er zoals ik al eerder zei de afgelopen jaren hard gewerkt om de transitie jeugdzorg zo goed mogelijk voor te bereiden. Ik denk dat wij daar mede dankzij het werk van onze gedeputeerde Elvira Sweet goed in geslaagd zijn. Toch moeten we er ons van verzekeren dat er geen kind tussen wal en schip verdwijnt.
Er is nog een tweede punt. wij moeten als provincie de gemeenten in deze omvangrijke decentralisatieprocessen niet voor de voeten moeten lopen, maar wel de helpende hand moeten bieden, waar daar om gevraagd wordt. Mijn fractie dient daarom samen met de VVD en mede ondertekend door het CDA een motie in met de volgende strekking:
Financieel kader
Dan een aantal zaken over de begroting zelf. Allereerst het financiële kader. Inhoudelijk is deze begroting feitelijk een vooral technische uitwerking van de beleidslijnen die in de kaderbrief zijn neergelegd. Dat leidt ertoe dat het zwaartepunt in het politieke debat verschuift van begroting naar kadernota. Vraag is of dat voor het functioneren van de Staten handig is.
Het financiële kader is vastgelegd in de kadernota. Dat kader gaat uit van omvangrijke bezuinigingen, met een uitvoering vanaf 2016. Mijn partij is blij dat we de bezuinigingen een jaar hebben weten uit te stellen, en dat de bezuinigingen niet vanaf 2015 worden doorgevoerd. Nu is er alle tijd om de gevolgen van de bezuinigingen goed in kaart te brengen te nemen, en alle ruimte voor de PvdA om aan te geven dat we de bezuinigingen in deze vorm niet willen. Deze keuze leggen wij straks in maart aan de Noord-Hollandse kiezers voor. Dat betekent ook dat wij er nu niets voor voelen hap snap door deze omvangrijke takendiscussie heen te lopen. De verkiezingen en nieuwe coalitieonderhandelingen zijn daar het moment voor.
Gelukkig is er de ontwikkeling ten aanzien van de vordering op Landsbanki. Uitermate prettig dat dit dossier nog periode kan worden gesloten. Met de verkoop van de vordering is alle onzekerheid weggenomen en kan de risicoparagraaf positief worden aangepast, met een positief effect op de weerstandscapaciteit. Door deze en andere ontwikkelingen zijn de financiële risico’s van de provincie afgenomen er is ruimte voor verlaging van het weerstandsvermogen. In onze ogen is de incidentele financiële ruimte die daardoor ontstaat vooral ruimte voor het nieuwe college na de verkiezingen. Wij wijzen daarom voorstellen om daar nu een greep in te doen af.
Infrastructuur
De opbrengsten van de opcenten lopen door tal van redenen terug. Ruim 10 mln. dreigen we de komende jaren aan inkomsten uit opcenten mis te lopen. De provincie heeft de afgelopen jaren veel geld uitgegeven aan de automobiliteit, door veel wegen aan te leggen en een hoog onderhoudsniveau te hanteren. Wat de PvdA betreft gaat de provincie daar de komende jaren iets voor terug vragen van automobilisten. De onderhoudskosten van het enorme wegen areaal drukken ander uitgaven weg. Door de opcenten licht te verhogen, terwijl wij een heel goedkope provincie van Nederland blijven, kan het onderhoud betaald worden zonder dat het ten koste gaat van andere uitgaven. Dit klemt des te meer nu uit onderzoek van de ANWB blijkt dat er in Noord Holland veel klachten over de veiligheid van provinciale wegen zijn. Volgens ons leidt dat er toe dat de provincie meer aandacht moet besteden aan kwaliteit en minder aan kwantiteit van het wegenareaal.
Provinciale taken
De provincie is er om maatschappelijke problemen op te lossen die in brede zin passen in het takenpakken van de provincie. Niet de regeltjes zijn bepalend, maar de maatschappelijke opgaven. Dat is hoe de PvdA naar de provincie kijkt. Wij voelen ons in onze opvattingen gesterkt door de nota van het IPO Kompas 2020. Daarin wordt uitgaande van de kerntaken op het gebied van ruimtelijke economische ontwikkelingen en de fysieke infrastructuur aangeduid dat voor de provincie maatschappelijke opgaven leidend moeten zijn.
Vanuit dat perspectief vraag wij de aandacht van deze Staten voor een aantal problemen die op ons af komen:
Groene vrijwilligers en Landschap Noord-Holland
Zoals ik net al zei is sinds het verschijnen van de kaderbrief afgelopen zomer veel te doen geweest over een aantal ingeboekte bezuinigingen vanaf 2016 dan wel 2017. Een van die bezuinigingen betreft de zogenoemde ‘groene vrijwilligers’. De groene vrijwilligers zorgen ervoor dat de inwoners van Noord-Holland en de toeristen die onze provincie bezoeken dagelijks kunnen genieten van al het natuurschoon wat Noord-Holland te bieden heeft. Ze beheren en onderhouden natuurgebieden. Maar ze zorgen er ook voor dat kinderen op groene plekken kunnen spelen, dat jongeren leren over de natuur en dat kwetsbare groepen in de samenleving begeleid worden bij het werken in de natuur. Zonder de groene vrijwilligers zouden de natuur- en landschapsorganisaties hun beheertaken niet kunnen uitvoeren. Bij de behandeling van de kadernota hebben wij aangegeven dat wij deze bezuiniging die in 2017 ingaat niet wenselijk vinden. Wij gaan er van uit dat deze kwestie een rol gaat spelen bij de verkiezingen en collegeonderhandelingen, waar die ook thuis hoort. Onze inzet daarbij is helder.
Een koerswijziging die weliswaar losstaat van de eerder genoemde bezuinigingen uit de kaderbrief, maar waar niettemin veel om te doen is geweest de afgelopen weken, is de voorgenomen bezuiniging op Landschap Noord-Holland. Voor de PvdA is Landschap Noord-Holland een belangrijke organisatie. Met professionals en vrijwilligers beheert en ontwikkelt de organisatie al jaren vele waardevolle natuur- en landschapsgebieden in Noord-Holland. Het Landschap levert met haar activiteiten een belangrijke bijdrage aan de realisatie van het Natuurlijk Netwerk Nederland, voorheen de Ecologische Hoofdstructuur. Voor de uitvoering van de werkzaamheden ontvangt het Landschap jaarlijks een vast bedrag aan subsidie. Het op termijn ombouwen van deze ‘boekjaarsubsidie’ naar financiering voor concrete beleidsdoelen vindt de PvdA een goede zaak. Maar als de subsidie aan het Landschap de komende vier jaar met 1,5 miljoen wordt afgebouwd, zoals nu het plan is, komen de taken die het Landschap uitvoert in het gedrang. Het is voor een kleine organisatie als het Landschap immers niet eenvoudig om geld uit de markt te halen. Daarom dienen wij samen met D66 een motie in die zich vooral richt op het verkrijgen van een level playing field voor Landschap Noord Holland in vergelijking met andere Terrein Beherende Organisaties.
Motie financiering natuur- en landschapsbeheer Noord-Holland
Cultuur
De zorgen die wij hebben ten aanzien van vrijwilligersactiviteiten in het natuurbeheer gelden ook ten aanzien van de Cultuurportefeuille. Ook hier geldt dat er vanaf 2016 een forse bezuiniging is ingeboekt. Mijn fractie is van mening dat cultuur een kerntaak van de provincie is. Klopt het dat als wij die bezuiniging zouden doorvoeren in 2016 wij de enige provincie zijn die geen rol heeft bij cultuur op school?
De afgelopen jaren is door de gedeputeerde namens GS met hart en ziel gewerkt aan de relatie tussen cultuurhistorie en economie en het versterken van de culturele infrastructuur. Nu bezuinigen op cultuur is het kind met het badwater weggooien. Wat de PvdA betreft gaan die bezuinigingen dan ook niet door – ook deze keus leggen we straks aan de kiezers voor. We beseffen echter dat de organisaties die het betreft hier niet op kunnen wachten. Ons bereiken geluiden dat die in sommige gevallen al maatregelen moeten treffen vanaf 2015. We willen GS dan ook oproepen om in overleg met deze organisaties tot een werkbare oplossing te komen, waarbij de organisaties niet in 2015 al onevenredig getroffen worden door een bezuiniging die mogelijk helemaal niet doorgaat.
Onder de voorgenomen bezuinigingen uit de kadernota is er nog een die ik wil noemen en dat is die op onze bijdrage aan de milieufederatie. Een provincie die zo hard heeft gewerkt de afgelopen jaren aan verbetering van het milieu, ik heb het eerder genoemd, kan toch ook niet zonder een sterke milieufederatie?
Duurzaamheid
Duurzaamheid is een belangrijk thema voor mijn fractie. De vraag die mijn fractie zich stelt is of wij het thema duurzaamheid voldoende verbinden met het thema woningbouw. Want ondanks de aantrekkende koopmarkt wordt er nog steeds nauwelijks gebouwd in onze provincie. Het verduurzamen van bestaande bouw en duurzaam bouwen is niet alleen goed is voor het milieu maar leidt ook tot lagere maandlasten voor huurders en kopers, waardoor mogelijkheden worden geschapen voor mensen die eigenlijk door willen stromen maar nu vast zitten in hun huur- of koopwoning. Wij zouden graag van het college willen horen of zij ons kan informeren over de ontwikkelingen die in Noord-Holland gaande zijn op het gebied van het verduurzamen van bestaande bouw en duurzaam bouwen en aangeven wat de rol van de provincie daarbij is. Afhankelijk van het antwoord van GS overwegen wij in tweede termijn met een motie op dit punt te komen
Rond het thema duurzaamheid speelt wat ons betreft ook het thema restwarmte een belangrijke rol. Er in Nederland jaarlijks een vermogen van 2000 MW de lucht in gaat of als warm koelwater in rivieren belandt, terwijl deze energie ook kan worden benut in warmtenetten. Bij industriële processen, elektriciteitsproductie en afvalverbranding komt restwarmte vrij deze warmte kan via een ondergronds netwerk gedistribueerd worden naar woningen en gebouwen voor stadsverwarming. Onlangs is besloten om het warmwater-netwerk in het zuiden van de Randstad aanzienlijk uit te bereiden en in aanvulling hierop is besloten tot de aanleg van een warmterotonde. Op verschillende plaatsten in Noord-Holland, o.a. in Amsterdam, Alkmaar, Langedijk, Purmerend en binnenkort in Heerhugowaard, initiatieven bestaan voor het gebruik van restwarmte voor de stadsverwarming. Er liggen in Noord-Holland mogelijk meer kansen voor betere benutting van restwarmte en voor een warmterotonde. Wij horen graag van het college welke kansen er in hun ogen in Noord-Holland aanwezig zijn voor betere benutting van restwarmte en de haalbaarheid van een warmterotonde in Noord-Holland. Zo nodig overwegen wij in de 2e ronde met een motie ter zake te komen.
De economische agenda van de provincie loopt tot 2015 en pas in 2016 is er evaluatie. Wij willen als PvdA graag dat de ervaringen (lessons learned) op tafel komen, maar ook dat er een advies aan de nieuwe collegepartijen opgesteld kan worden. Daarom dienen wij samen met D’66 een motie in.
Petten en Pallas
De huidige situatie in Petten baart ook mijn fractie zorgen. Daarover hebben een aantal partijen waaronder de PvdA schriftelijke vragen gesteld. Mijn fractie ziet uit naar de beantwoording hiervan. Die kunnen aanleiding geven om hierover verder te praten. Maar voor nu wil mijn fractie aandacht vragen voor Pallas. Een majeur besluit van deze Staten om de voorbereidingskosten Pallas samen met het Rijk op ons te nemen. Maar voorzitter wel met de financiële voorwaarde dat deze voorinvestering op termijn wordt terugbetaald. Het was dan ook mijn fractie die het voortouw nam om deze voorbereidingskosten in stukken te knippen en per fase vrij te geven. Voor de zomer spraken wij over een volgende fase en het was toen ook mijn fractie die vroeg om een geüpdatet businesscase inclusief een overzicht van potentiële financiers. GS zegden toe om dit voor het einde van dit jaar aan de Staten voor te willen leggen. Helaas moeten we nu vaststellen dat het College deze toezegging niet gaat nakomen. Rest ons nu de vraag wanneer het College denkt deze toezegging gestand te kunnen doen?
Functioneren Provinciale Staten
In mijn fractie is de afgelopen tijd een aantal malen gesproken over het functioneren van de Staten als het gaat om onze werkwijze. Wij denken dat het beter kan. Wij hebben dankbaar gebruik gemaakt van het werk dat door de commissie Struben is gedaan, maar denken dat wij verder moeten gaan om onze controlerende en kaderstellende rol te versterken. Mijn fractie heeft daarom een discussienota opgesteld, welke wij bij deze aan de staten en GS aanbieden. Wij denken aan een werkwijze waarin twee maanden per maand dit huis, het huis van de provinciale democratie is, waarin zoveel mogelijk statenactiviteiten worden geconcentreerd. Het is geen voorstel dat wij er door zouden willen jassen; het is een aanzet tot discussie, en hopelijk wordt er na de verkiezingen een efficiënter en effectievere werkwijze voor deze staten gevonden.
Tenslotte
Ik eindig waar ik begon. In de ogen van mijn fractie kunnen wij terugzien op een aantal goede resultaten de afgelopen jaren. Er ligt een gedegen begroting die ruimte biedt, ook voor de toekomst, zowel qua beleid als financiering daarvan. Die toekomst zien wij met vertrouwen tegemoet. Mede dankzij het beleid van dit kabinet waaraann mijn partij deelneemt kruipt Nederland en dus ook Noord Holland langzaam uit het dal.
