Spelopbouw voor de nieuwe Omgevingswet

Op donderdag 19 januari vormde het AFAS stadion in Alkmaar het decor voor een, door de Provincie Noord Holland georganiseerde, dag over de nieuwe Omgevingswet. Deze wet moet in het voorjaar van 2019 in werking gaan treden.

De nieuwe Omgevingswet zal een verregaande vereenvoudiging impliceren. Zo zullen er van 26 wetten één gemaakt worden. Gaan 5000 wetsartikelen naar 35, blijven er van de 120 ministeriële regelingen 10 over en van de 120 algemene maatregelen van bestuur nog 4. Grote wijzigingen dus en het zal geen verwondering wekken dat deze ingrijpende wetswijziging van de Noord-Hollandse provinciale- en lokale overheden veel voorbereiding vergt. Een klein stukje voorbereiding werd afgelopen donderdag in voornoemd stadion gepleegd met, voor de deelnemers, uitzicht op de scherp gemaaide groene mat, strijdtoneel van de Alkmaar-Zaanstreek-combinatie. Gemeentes en de provincie zullen nog veel ‘balletjes breed’, één-tweetjes of tikkies terug moeten verrichten om omgevingswet-wijs gesproken op hetzelfde niveau te komen als deze Noord Hollandse eredivisieclub.

Zo’n 200 deelnemers uit tal van gemeentes en organisaties waren op deze Omgevingswet-dag vertegenwoordigd. Zo waren er uiteraard de beleidsambtenaren uit de diverse gemeentes, mensen vanuit de regionale uitvoeringsdiensten (RUD’s), omgevingsdiensten en de veiligheidsregio’s maar ook medewerkers van de GGD, het Provinciaal Waterleidingnet (PWN) en Rijkswaterstaat. Naast hen nog vele anderen, waaronder ook provinciale- en lokale politici. Onze fractie was vertegenwoordigd met Nico Papinau Salm, Lars Voskuil en ondergetekende. Alle deelnemers werden meegenomen door een programma met gastsprekers, keynote-sprekers en groepsopdrachten. Zo was daar een korte presentatie van een spreker vanuit de Belastingdienst. Iemand van Rijkswaterstaat deed het woord en een functionaris van een grote energieleverancier kwam iets vertellen. Waarover? Over hun eigen organisaties uiteraard maar allemaal vanuit de optiek van ‘veranderende werkwijzen’ en ‘cultuuromslagen’.

De voorbereiding van elke nieuwe wet vergt veel voorbereiding. De nieuwe Omgevingswet die er in het voorjaar van 2019 moet liggen, is een wel heel omvangrijke exercitie die uiterste inspanning en inventiviteit van velen vergt. Dat zullen in eerste instantie de projectmanagers en beleidsmedewerkers (onder auspiciën van de lokale bestuurders) van provincie en gemeentes zijn. Zij zullen de nieuwe wet in de praktijk moeten gaan vormgeven en implementeren. Maar de grootste uitdaging zal liggen bij de veranderende werkwijze die met deze wet gepaard moet gaan; niet jegens of tégen inwoners maar mét en in co-creatie met hen. Dat zal, net zoals dat in het recente verleden met de invoering van de Wet Maatschappelijk Ondersteuning (Wmo) en de Participatiewet is gebeurd, een flinke cultuuromslag vergen. Een cultuuromslag in de Provinciale en gemeentelijke organisaties, bij wethouders, gedeputeerden, Statenleden en beleidsambtenaren maar óók bij burgers zèlf. Probeer, zoals een van de sprekers bepleitte, met de beweging méé te gaan. Initiatieven vanuit bewoners(groepen) zouden in de nieuwe Omgevingswet alle kansen en goede medewerking vanuit gemeentes of Provincie moeten krijgen.

Kan straks alles dan maar en is ‘the sky the limit’? Dat zou een té voorbarige conclusie zijn. Uiteraard blijven er regels, ge- en verboden. Maar het meer ruimte geven aan initiatiefnemers (provincie aan gemeentes en gemeentes aan inwoners) en het efficiënter, sneller en flexibeler werken zijn wel mooie vergezichten die de nieuwe Omgevingswet biedt. Van sectoraal naar integraal!

Voor de medewerkers van de overheden en al die mensen die er in de uitvoering van hun werk straks mee te maken zullen krijgen, blijft het vooralsnog wel een avontuur. De wet mag dan sterk vereenvoudigd gaan worden, het laat onverlet dat de grote cultuuromslag geen kwestie van ‘ongehinderd en recht op het doel af’ zal zijn. Het meest ‘down-to-earth-advies dat ik deze dag heb gehoord (aan beleidsmakers, bestuurders, uitvoerenden en politici) is: Begin maar gewoon en probeer plezier te beleven aan de implementatie. Het zal een poosje ‘aanmodderen‘ worden maar dat is niet erg. Door samenwerken en een basishouding van vertrouwen geven en krijgen, zal het resultaat navenant zijn. Dus wees aanspeelbaar en pass soepel door. Dan hoeft straks niemand buitenspel te staan.