Plasterk debatteert met Provinciale Staten Noord-Holland over fusie

Minister Plasterk was op maandag 4 februari aanwezig bij de Provinciale Statenvergadering om met het Noord-Hollandse provinciebestuur te praten over de voorgenomen fusie met Utrecht en Flevoland. Het ‘gebrek aan visie’ wat hem veelvuldig voor de voeten werd geworpen, sprak hij tegen: “Laten we niet doen alsof we bij nul beginnen. Deze fusie is het uitvloeisel van een discussie die al meer dan tien jaar duurt.” De Noord-Hollandse PvdA-fractie liet blijken een positieve grondhouding te hebben ten opzichte van een fusie met Utrecht en Flevoland, maar vroeg onder meer wel aandacht voor de positie van de Kop van Noord-Holland binnen de nieuw te vormen noordvleugelprovincie. Een verslag van het debat.

@TekinAdnan: Minister @RPlasterk spreekt zijn Staten toe. Al 31 jaar inwoner van Noord Holland. Gesprek met Staten over bestuurlijke opschaling.#PSNH

Het is de eerste keer dat Plasterk, als inwoner van achtereenvolgens Amsterdam en het Gooi, in ‘zijn’ provinciehuis is. Waarom was hij er nooit eerder? “Ik heb er niets te zoeken”, aldus Plasterk vorige maand in een interview met Binnenlands Bestuur. Vandaag heeft hij er wel degelijk iets te zoeken. Afgelopen december is de minister een zogenoemde Arhi-procedure gestart. Dat is een wettelijke procedure die beschrijft welke stappen er moeten worden ondernomen om gemeenten – maar in dit geval de provincies Noord-Holland, Utrecht en Flevoland – samen te voegen. De eerste stap in de Arhi-procedure is de ‘consultatiefase’. In het kader hiervan maakt Plasterk de komende weken een Tour d’Amour door de toekomstige noordvleugelprovincies. Het provinciehuis in Noord-Holland is zijneerste stop. Op 5 februari zal hij Provinciale Staten in Utrecht bezoeken en op 27 februari staat Flevoland op het programma.

@PvdAnh: Vandaag in #PSNH: Plasterk over fusie Noord-Holland, Utrecht en Flevoland. Straks gaan PS minister aan de tand voelen.

Plasterk krijgt tijdens de Statenvergadering eerst de ruimte om zijn fusievoornemen nog eens toe te lichten. Hij benadrukt dat hij, ondanks zijn streven naar opschaling, het belang van lokale binding niet uit het oog is verloren. Tegelijkertijd, zegt Plasterk, hangt lokale binding voor veel mensen niet samen met provinciegrenzen. Hij noemt Twente als voorbeeld: daar voelen de mensen zich Tukkers, of Twente nou in Overijssel ligt of in Gelderland. Het moet raar lopen willen regio’s opeens hun culturele identiteit verliezen omdat we het provinciebestuur efficienter gaan inrichten, aldus Plasterk. Hij zet kort uiteen welke voordelen er kleven aan grotere provincies: het versterkt het middenbestuur; het vermindert de bestuurlijke drukte. Het is een noodzakelijke modernisering voor een staatsbestel wat sinds Thorbecke nauwelijks is aangepast. “Tijd om de klokken gelijk te zetten”, eindigt Plasterk zijn inleiding.

@markversteegnh: #cdanh spreekt over argumentloos de bestuurlijke verrommeling in. Vreemd genoeg geen echt argument tegen de fusie…

@pinosalm: Discussie in provinciale staten over fusie 3 prov. Dacht dat GroenLinks voor bestuurlijke vernieuwing was. Opstelling nu weifelend…

Na de inleiding van de minister krijgen de verschillende Noord-Hollandse partijen de ruimte om hun standpunt toe te lichten en vragen te stellen. Veel fracties blijken kritisch. Het CDA bijt het spits af en gaat er met gestrekt been in door de fusie “argumentloze bestuurlijke verrommeling” te noemen. De CDA-fractie mist een “onderliggende, integrale visie” en verwijt Plasterk “de kloof tussen burger en politiek te willen vergroten”. De VVD-fractie stelt zich wat gematigder op, maar vraagt de minister ook beter te onderbouwen waarom een grotere provincie nodig is. De roep om “betere onderbouwing” en een “gedegen probleemanalyse” blijkt breed gedragen. De roep om een referendum daarentegen blijft beperkt. Alleen de SP, Hero Brinkman (OBP), de PVV, de Partij voor de Dieren en de Ouderenpartij Noord-Holland (ONH) vinden dat de inwoners van Noord-Holland de mogelijkheid moeten krijgen om zich uit te spreken over de fusie. Andere partijen, waaronder de PvdA, het CDA en de VVD, vinden het belangrijk dat de burgers worden geraadpleegd, maar dit hoeft niet perse via een referendum. Een aantal fracties, waaronder Groenlinks en de SP, vragen Plasterk hoe hij van plan is de voorgenomen bezuiniging (15 miljoen in 2017) te realiseren, aangezien “algemeen bekend is dat fusies geld kosten”. Veel fracties plaatsen vraagtekens bij de snelheid waarmee Plasterk de fusie wil realiseren. De VVD vraagt hoe de minister zou aankijken tegen het instellen van een ‘voorhoedecommissie’, bestaande uit Statenleden, die de procesgang moet bewaken.

@PvdAnh: @TekinAdnan tijdens #PSNH: meer dan genoeg gediscussieerd over ‘visies op bestuurlijke inrichting’, het komt nu op handelen aan.

@maartenedel: PvdA vraagt zich wel af wat de rol van Amsterdam wordt in de fusie. En vraag wat voor aandacht kop van Noord-Holland…

De PvdA-fractie laatbij monde van de woordvoerder Bestuur Adnan Tekin blijken een positieve grondhouding te hebben ten opzichte van de fusie met Flevoland en Utrecht. De PvdA deelt de opvatting van de minister dat er de afgelopen jaren genoeg is gediscussieerd over bestuurlijke herindeling; het is tijd dat de daad bij het woord wordt gevoegd. Na tien jaar studeren op bestuurlijke herindeling vertrouwt de PvdA-fractie er op dat een goede onderbouwing voor het vormen van een noordvleugelprovincie te leveren is. Wel wijst de PvdA er op dat ondanks de tijdsdruk draagvlak en zorgvuldigheid van belang zijn, en dat de nieuwe provincie een goed takenpakket moet krijgen passend bij de omvang. Op het gebied van openbaar vervoer zou de nieuwe provincie bijvoorbeeld ook verantwoordelijk kunnen worden voor het trein- en vliegverkeer. De PvdA vraagt de minister verder om te expliciteren welke rol de Stadsregio Amsterdam speelt in de fusie. Ook vraagt de PvdA aandacht voor de Kop van Noord-Holland. In deze regio leeft de angst om ondergesneeuwd te raken binnen een grotere provincie. De fractie wil van de minister weten wat hij gaat doen om dit te voorkomen.

@RobMeerhof: Minister Plasterk lijkt de enige te zijn die niet twittert tijdens het gesprek met prov staten NH. Hij luistert!

Na aandachtig geluisterd te hebben naar de verschillende partijen, is het de beurt aan minister Plasterk om in te gaan op de kritiek en te antwoorden op de vragen die zijn gesteld. Over zijn ‘gebrek aan visie’ zegt hij: “Op lange termijn is mijn visie dat we toe moeten naar vijf landsdelen. Op korte termijn is mijn visie dat we beginnen met de fusie die het meest voor de hand ligt. Dat is wat mij betreft afdoende op dit moment. Ik wil voorkomen dat ik een rigide blauwdruk creëer voor de bestuurlijke inrichting van Nederland.” Op de vraag wat er gebeurt als een volgend kabinet besluit dat de overige vier landsdelen er niet komen zegt hij: “Dan hebben we een provincie met 4,5 miljoen inwoners gecreëerd. Zuid-Holland heeft op dit moment 3,5 miljoen inwoners; geen enorm verschil. Wat mij betreft zou die situatie niet onoverkomelijk zijn.”

Uitbreiding van het provinciale takenpakket is volgens Plasterk bespreekbaar. Voorstellen om zaken als OV-infrastructuur (PvdA) en cultuurhistorie (VVD) bij de provincie te leggen wil hij in overweging nemen. Over de bezuiniging stelt Plasterk dat de taakstelling uit het regeerakkoord (15 miljoen bezuinigen in 2017, oplopend naar 75 miljoen in 2025) blijft staan, of de fusie nu doorgaat of niet. Om te voorkomen dat de noordvleugelprovincies benadeeld worden omdat zij wel fuseren en de andere provincies niet komt de bezuiniging, met inachtneming van de frictiekosten (geschat op 40 miljoen), ten laste van het provinciefonds.

Op het voorstel van de VVD om een voorhoedecommissie in het leven te roepen moet Plasterk naar eigen zeggen “nog even kauwen”. Maar hardop denkend lijkt het hem logischer Gedeputeerde Staten de primaire gesprekspartner te laten zijn; wat niet onverlet laat dat een actieve rol van Provinciale Staten wenselijk is.

De zorg van een aantal partijen dat de regering gedurende de Arhi-procedure op de stoel van het provinciebestuur gaat zitten neemt Plasterk weg. De provincies dragen hun eigen bestuurlijke verantwoordelijkheid; de minister is niet van plan te interfereren. De zorgen van de PvdA-fractie over de Stadsregio Amsterdam en de Kop van Noord-Holland deelt hij daarentegen en hij doet de toezegging dit mee te nemen naar het kabinet.

Dan, tot slot: wat wordt eigenlijk de standplaats van de nieuwe provincie? “Ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat daar hier in Haarlem gedachten over leven” zegt Plasterk, verwijzend naar Hero Brinkman die eerder tijdens de vergadering heel onkarakteristiek een lans brak voor het Noord-Hollandse provinciehuis, “maar formeel gezien gaat de nieuwe provincie daar zelf over”. Dat wordt dus nog spannend, als het zover is.